سرطان پستان شایع‌ترین سرطان در خانم‌هاست و طبق آمارهای مختلف در رده‌ی اول یا دوم شیوع در کل جامعه قرار دارد. با توجه به حجم بالای بیماران و نتایج خوب درمان سرطان پستان، مطالعات بسیاری در این زمینه انجام می‌شود. اگرچه درمان اصلی سرطان پستان همانند بسیاری از سرطان‌ها جراحی است، ولی جراحی به‌تنهایی با میزان بالای عود موضعی و متاستاز همراه است و در اغلب موارد با توجه به مرحله‌ی بیماری و عوامل خطر، درمان‌های جانبی شامل شیمی‌درمانی، رادیوتراپی، هورمون‌درمانی و مونوکلونال آنتی‌بادی در نظر گرفته می‌شود.
جراحی سرطان پستان با روش‌های مختلف شامل ماستکتومی، لامپکتومی، کوادرانتکتومی و… انجام می‌شود و هم‌اکنون عقیده بر این است که در اکثر موارد امکان حفظ پستان با جراحی محدود و درمان رادیوتراپی پس از آن وجود دارد و حتی در موارد تومورهای پیشرفته نیز درمان شیمی‌درمانی نئواجوانت (پیش از جراحی) و سپس جراحی، امکان حفظ پستان را فراهم می‌آورد. البته شایان یادآوری است که در تمامی موارد جراحی حفظ پستان برای جلوگیری از عود موضعی، درمان رادیوتراپی برای بیمار بدون در نظر گرفتن مرحله‌ی بیماری (Stage) ضروری است. این امر علاوه بر حفظ پستان باعث نتایج زیبایی (Cosmetic) بسیار خوب نیز خواهد شد.

شیمی‌درمانی
اکثر قریب به اتفاق بیماران سرطان پستان نیاز به شیمی‌درمانی در بخشی از فرآیند درمان خواهند داشت. طبق آخرین مطالعات انجام شده، تمامی بیماران سرطان پستان با اندازه‌ی تومور بالای یک سانتی‌متر نیاز به شیمی‌درمانی دارند که رژیم شیمی‌درمانی با توجه به عوامل دیگر مانند درجه‌ی تومور (Grade)، درگیری غدد لنفاوی، سن بیمار، وضعیت رسپتورهای هورمونی و مشخصه‌های پاتولوژیک ممکن است حاوی داروهای رده‌ی آنتراسایکلین (Anthracycline) یا بدون آن‌ها باشد. در مورد تومورهای با اندازه‌ی نیم تا یک سانتی‌متر نیز با توجه به وضعیت رسپتورهای استروژن و پروژسترون (ER و PR) و مشخصه‌های پاتولوژیک ممکن است نیاز به شیمی‌درمانی وجود داشته باشد. تمامی بیمارانی که پس از جراحی درگیری غدد لنفاوی داشته‌اند باید تحت شیمی‌درمانی ترجیحاً با رژیم‌های حاوی آنتراسایکلین قرار گیرند.
رژیم‌های شیمی‌درمانی سرطان پستان بسیار متنوع و حاوی داروهای متفاوت با دوزهای مختلف است که تصمیم‌گیری در مورد نوع رژیم درمانی به مرحله‌ی بیماری، وجود یا عدم وجود درگیری غدد لنفاوی، سن بیمار، وجود یا عدم وجود متاستاز و حال عمومی بیمار بستگی دارد. بیشترین داروهای استفاده شده رده‌ی داروهای آنتراسایکلین و تگزان‌ها (Texenes) هستند.
در مورد متاستازهای کبدی و ریوی شیمی‌درمانی توصیه می‌شود و رادیوتراپی با توجه به تحمل پایین این نواحی توصیه نمی‌گردد. در مورد متاستازهای مغزی با توجه به عدم عبور دارو از سد خونی- مغزی، درمان رادیوتراپی توصیه می‌شود. در مورد متاستازهای استخوانی که شایع‌ترین نوع متاستازهای ناشی از سرطان پستان نیز هست، ممکن است شیمی‌درمانی، رادیوتراپی، هورمون‌درمانی یا بیفوسفونات‌ها در نظر گرفته شود.

رادیوتراپی
یکی از ارکان اساسی درمان سرطان پستان رادیوتراپی است که با توجه به افزایش اعمال جراحی حفظ پستان شامل لامپکتومی، کوادرانتکتومی و… جایگاه مهم‌تری پیدا کرده است. تمامی بیمارانی که جراحی حفظ پستان برای آنان انجام شده است باید رادیوتراپی شوند. نواحی درمان ممکن است شامل رادیوتراپی خود پستان همراه با مناطق سوپراکلاویکولار، آگزیلار، اینترنال مامری یا ترکیبی از آن‌ها باشد که بر اساس مرحله‌ی بیماری و عوامل پاتولوژیک تصمیم‌گیری می‌شود.
در بیمارانی که جراحی ماستکتومی برای آنان انجام شده است نیز تمامی بیماران با تومورهای بالای ۵ سانتی‌متر و آن‌هایی که بیش از ۴ عدد غدد لنفاوی درگیر دارند نیاز به درمان رادیوتراپی خواهند داشت. در مورد تومورهای کوچک‌تر از ۵ سانتی‌متر، در صورت وجود عوامل خطر در پاتولوژی، درمان رادیوتراپی توصیه می‌شود. اگرچه مطالعات، حاکی از بهبود نتایج به‌دنبال درمان رادیوتراپی حتی در بیماران با یک غده‌ی لنفاوی درگیر است و بسیاری درمان رادیوتراپی را برای یک تا ۳ غده‌ی لنفاوی درگیر نیز توصیه می‌کنند، ولی در این مورد اتفاق نظر وجود ندارد. تعداد غدد لنفاوی برداشته شده نیز مهم است و دیسکسیون (برداشت) آگزیلاری کافی با برداشت حداقل ۱۰ غده‌ی لنفاوی در نظر گرفته میشود در مواردی که بیمار تحت بیوپسی Sentinel node قرار گرفته است، بر اساس درگیری یا عدم درگیری آن تصمیم‌گیری خواهد شد.

هورمون‌درمانی
با توجه به این‌که سرطان پستان از جمله سرطان‌هایی است که در بسیاری از موارد وابسته به هورمون است و با توجه به وجود رسپتورهای هورمونی، می‌توان از داروهای مناسب برای بلوک کردن رسپتورها یا عدم تولید هورمون استفاده کرد. داروهای مختلف شامل تاموکسیفن، لتروزل، آروماسین، آمینوگلوتتماید و… در بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در بیماران سنین پیش از یائسگی (Premenopause) که رسپتور استروژن یا پروژسترون مثبت دارند (ER+ یا PR+) درمان با تاموکسیفن به‌مدت ۵ سال توصیه می‌شود. درمان بیش از ۵ سال در بیمارانی که عود نداشته‌اند تاثیر واضح روی طول عمر بیمار نداشته است. در بیماران ER+ یا PR+ که در سنین پس از یائسگی (Postmenopause) هستند، درمان با مهارکننده‌های آروماتاز شامل لتروزول (Letrozole)، آناستروزول (Anastrozole) و اگزمستین (Exemestane) به‌مدت ۵ سال توصیه می‌شود. اگرچه می‌توان در این بیماران ۲ تا ۳ سال تاموکسیفن و سپس مهارکننده‌ی آروماتاز را تا تکمیل ۵ سال داد یا پس از ۵ سال تاموکسیفن، ۵ سال مهارکننده‌ی آروماتاز تجویز کرد.
از روش‌های دیگر که در کاهش هورمون در بیماران پیش از یائسگی مورد استفاده قرار می‌گیرد، رادیوتراپی تخمدان‌هاست که با میزان اشعه‌ی پایین موجب یائسگی و قطع هورمون‌ها خواهد شد.

Trastuzumab
Trastuzumab با نام تجاری Herceptin در واقع آنتی‌بادی مونوکلونال بر ضد رسپتور Her2-neu است. Her2 در حدود ۳۰-۲۵ درصد سرطان‌های پستان افزایش تظاهر (Overexpression) دارد. البته در تومورهای دیگر غیر از سرطان پستان نیز ممکن است این افزایش تظاهر وجود داشته باشد. افزایش تظاهر Her2 از قدیم به‌عنوان یک فاکتور پیش‌آگهی منفی در نظر گرفته می‌شده و با خطر بالاتر عود همراه است. ۵ مطالعه‌ی بالینی تصادفی شده که در سال ۲۰۰۵ منتشر شد، نشان داد که اضافه کردن Trastuzumab به شیمی‌درمانی، بدون در نظر گرفتن رژیم درمانی و روش‌های متفاوت استفاده از آن، در طول عمر بدون بیماری و طول عمر کلی به‌طور چشمگیر موثر است.
طول مدت درمان با Trastuzumab به‌طور معمول حدود یک سال است، اگرچه در مطالعات انجام شده مدت کوتاه‌تر یا طولانی‌تر نیز استفاده شده است. مهمترین عارضه‌ی ناشی از Trastuzumab کاردیومیوپاتی است که احتمال وقوع آن در بیماران با سابقه‌ی بیماری قلبی و رژیم‌های شیمی‌درمانی حاوی آنتراسایکلین و سن بالای ۶۵ سال بیشتر است.

دکترعباس رحیمیمتخصص رادیوتراپی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان